Reflectieblogs

Monocultuur

Op mijn dagelijkse wandelrondje in de buurt deed ik een ontdekking. Aan de rand van een grote akker lag, een beetje verscholen, een kleurig perceel vol korenbloemen, klaprozen en zonnebloemen. Wat een heerlijke afwisseling van de saaie bietenvelden! Maar wat deed het daar? Was het een compensatieveld voor de monocultuur die op het plateau overheerst? Een oase voor insecten en bijen in een verder weinig aantrekkelijke omgeving voor deze nuttige dieren? Warempel spotte ik een grote hommel op één van de zonnebloemen. Vast een Blije Bij – maar wel maar één. Hoe ‘bio-divers’ is mijn omgeving nu geworden?

Token

Het deed me denken aan Guillaume Diop, een jonge sterdanser bij de Opéra van Parijs. De enige zwarte sterdanser, wel te verstaan. In de documentaire Pas de Deux is te zien hoezeer dat gegeven hem doet twijfelen: is hij op die positie benoemd omdat hij zwart is? Is hij wel goed genoeg? Hoe divers is de Opéra geworden met zijn benoeming? Omdat de omgeving verder nog altijd wit en eenvormig oogt, zou je kunnen denken dat hier sprake is van tokenisme: het benoemen van een persoon uit een minderheidsgroep om de schijn van inclusiviteit te wekken, zonder structurele verandering die inclusie en gelijkheid echt bevorderen. Een Excuustruus, als het ware. Zoals het ene veldje met bloemen bij lange na niet genoeg is om de monocultuur te doorbreken en de Bij echt Blij te maken.

Meerstemmigheid

De documentaire schetst openlijk de worsteling van de Opéra met diversiteitsbeleid. Er wordt serieus aandacht besteed aan het vergroten van de diversiteit en er wordt op allerlei vlakken ook echt over nagedacht. Denk aan simpele dingen als (huids-)kleurige maillots en kapsels of aan het gebrek aan rolmodellen voor jonge studenten. Maar de echte drempels zitten in de hoofden van mensen. Het gaat er namelijk niet om diverse groepen aan te trekken en vervolgens te verwachten dat zij zich aanpassen aan de heersende normen en waarden. Het gaat om het doorbreken van de monocultuur en het waarderen van de meerstemmigheid die een divers team met zich meebrengt.

Gedoe

Ik zie echter hoe moeilijk het is om echt ruimte te bieden aan meerstemmigheid. Oude overtuigingen zijn hardnekkig en zitten inclusiviteit in de weg. Ook collega’s van Diop vroegen zich af of hij vanwege zijn huidskleur benoemd was, terwijl zijn kwaliteiten algemeen erkend waren. Teams die lang uit witte mannen bestaan, vinden snel dat vrouwen te emotioneel reageren en dat dat allemaal teveel gedoe geeft. Terwijl, beseffen ze hoe lang zij zelf soms aan het woord zijn om hun punt te maken? Dé Excuustruus van Nederland, Neelie Kroes, pareert dat dan ook stellig: in een divers team wordt én meer over inhoud gesproken én efficiënter vergaderd. Daar kun je toch niet tegen zijn?

En jij?

Heb jij stiekem ook nog overtuigingen die je belemmeren in het echt inclusief denken en doen? Vast wel! We hebben ze allemaal. Dat is niet erg, dat wordt het pas als je niet bereid bent ze te veranderen. Herkenning is de eerste stap. Als je er alert op bent, zie je overal om je heen tokens, eenzame bijen. Niet zo blije, dus. Wat je zelf kunt doen? Stel meer vragen. Zorg dat iedereen in je team aan het woord komt. Vraag eens: heeft er iemand nog een ander idee? Luister serieus naar het minderheidsstandpunt. Benoem een dwarsdenker in je sollicitatiecommissie. Kwestie van doen… én volhouden! Je omgeving zal er mooier van worden.

Kijk hier de documentaire Pas de Deux

& de uitzending over vrouwelijk leiderschap met Neelie Kroes